Tầm quan trọng của học tập dựa trên trò chơi đối với sự phát triển của trẻ

Học tập dựa trên trò chơi là một phương pháp giáo dục tiên tiến, tập trung vào việc khai thác tính tự nhiên và bản năng ham học hỏi của trẻ thông qua các hoạt động vui chơi có mục đích. Nghiên cứu gần đây đã chứng minh rằng phương pháp này mang lại hiệu quả vượt trội hơn so với các hình thức giảng dạy truyền thống trong việc phát triển các kỹ năng cơ bản cho trẻ nhỏ, đặc biệt là kỹ năng toán học và khả năng tư duy không gian.

Phương pháp “học mà chơi, chơi mà học”

Tại Việt Nam, chúng ta có câu “học mà chơi, chơi mà học” để chỉ sự kết hợp giữa học tập và vui chơi, khuyến khích trẻ vừa tiếp thu kiến thức vừa phát triển kỹ năng sống. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh vẫn chưa nhận ra giá trị của việc học tập dựa trên trò chơi trong giáo dục mầm non và tiểu học. Theo nhà giáo dục và tác giả nổi tiếng Erika Christakis, việc phân biệt giữa “học tập” và “trò chơi” là không chính xác, vì trò chơi là một phương thức học tập tự nhiên, vốn là đặc trưng của quá trình phát triển ở trẻ nhỏ.

Trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ, mà các em có nhu cầu riêng và cách tiếp cận tri thức khác biệt. Sự thiên lệch trong nhận thức về giáo dục đôi khi đã khiến hệ thống giáo dục trở nên cứng nhắc, áp đặt những kỳ vọng và lịch trình học tập nặng nề cho trẻ. Trong khi đó, học tập dựa trên trò chơi lại tạo điều kiện cho trẻ phát triển trong một môi trường phong phú về ngôn ngữ, không gian và cảm xúc.

Sự kết hợp giữa hướng dẫn và tính tự chủ

Một nghiên cứu từ Đại học Cambridge đã chứng minh rằng học tập dựa trên trò chơi, kết hợp với sự hướng dẫn khéo léo của giáo viên, có thể đem lại hiệu quả tích cực hơn so với giảng dạy truyền thống. Phương pháp này được mô tả như một sự cân bằng hoàn hảo giữa việc trao quyền tự chủ cho trẻ và sự can thiệp vừa phải từ giáo viên. Điều này giúp trẻ phát triển một cách tự nhiên và đồng thời đạt được các mục tiêu giáo dục một cách hiệu quả.

Nghiên cứu cho thấy, trẻ em cần được trao quyền tự do khám phá và tham gia vào các hoạt động mang tính mở. Điều này không chỉ khơi dậy sự tò mò mà còn tạo động lực và niềm yêu thích học tập ở trẻ. Giáo viên có vai trò xây dựng những tình huống học tập nhẹ nhàng, cung cấp các nguồn tài liệu mở để trẻ có thể tự do kể chuyện, xây dựng các mô hình hoặc thử nghiệm với các yếu tố tự nhiên.

Định hướng mục tiêu trong học tập dựa trên trò chơi

Trong môi trường học tập dựa trên trò chơi, giáo viên cần thiết lập các mục tiêu học tập cụ thể và rõ ràng. Tuy nhiên, điều quan trọng là không nên kiểm soát chặt chẽ hoạt động của trẻ. Thay vì ép buộc trẻ phải hoàn thành một nhiệm vụ cụ thể, giáo viên nên hướng dẫn nhẹ nhàng thông qua việc làm mẫu và đặt ra các câu hỏi mở, khuyến khích trẻ tự tìm tòi và thử nghiệm.

Một ví dụ điển hình một giáo viên Mỹ Thuật trường Phổ thông Liên cấp tại Hà Nội đã sử dụng phương pháp này để dạy học sinh về việc pha trộn màu sắc. Cô không yêu cầu trẻ pha màu theo công thức cụ thể bởi vì có thể điều đó sẽ khiến trẻ khó nhớ và máy móc, mà chỉ đưa ra một ví dụ và sau đó để các em tự do thử nghiệm với những màu sắc khác nhau, giúp trẻ tự khám phá các quy luật và phản ứng hóa học đơn giản một cách tự nhiên.

Tạo sự lựa chọn và tự chủ cho trẻ

Việc khuyến khích trẻ tự do lựa chọn và điều khiển các hành động của mình trong quá trình học tập là một yếu tố cốt lõi của phương pháp này. Cô Lê Thùy Anh, giáo viên tại Hour Of Code Việt Nam đã tạo ra các “khoảng thời gian lựa chọn” mỗi ngày cho học sinh, cho phép các em tự do khám phá các trung tâm học tập khác nhau trong lớp học như góc xếp hình, góc nghệ thuật, góc toán học hay góc khoa học. Các vật liệu và tài liệu trong các trung tâm này được thiết kế có liên quan đến các bài học trước đó và sở thích của học sinh, giúp các em củng cố kiến thức một cách tự nhiên.

Khi nào giáo viên cần can thiệp

Trong quá trình học tập dựa trên trò chơi, giáo viên cần quan sát kỹ để hiểu cách trẻ tiếp cận kiến thức và đưa ra các gợi ý nhẹ nhàng khi cần thiết. Các câu hỏi mở như “Con nghĩ tháp này có thể cao thêm bao nhiêu?” hay “Con cần bao nhiêu khối nữa để tháp cao bằng của bạn?” sẽ kích thích trẻ suy nghĩ, dự đoán và đưa ra giải pháp. Những câu hỏi này không chỉ khuyến khích sự sáng tạo mà còn giúp trẻ phát triển các kỹ năng tư duy phản biện và phân tích.

Một lời khuyên quan trọng từ các chuyên gia giáo dục là tránh đặt ra các câu hỏi kiểm tra mang tính áp lực như “Quả táo có màu gì?” hay “Con đang vẽ gì?”. Thay vào đó, giáo viên nên khuyến khích trẻ chia sẻ và diễn đạt ý tưởng của mình qua các câu hỏi như “Con có thể kể cho thầy/ cô về bức tranh của mình không?”. Điều này mở ra không gian học tập, khả năng tưởng tượng rộng lớn và tự nhiên, giúp trẻ phát triển toàn diện cả về kiến thức và kỹ năng xã hội.

Tham khảo thêm: